drejan aşireti tarihi

Dirêjan aşireti, Kürtlerin en eski aşiretlerinden birisidir.

Aşiretin adını Kürtçedeki "Yol alan" anlamına gelen "Di rê bûn"'dan, kimi rivayete göreyse Kürtçe'deki "Uzunlar" anlamına gelen "Dirêjan" kelimesinden aldığı söylenmektedir.

Geçmişi Zerdüşt Peygambere kadar uzanan Drejanlılar tarihte "Rodi" aşireti olarak anılmaktadırlar. Selahaddin Eyyubi ile aynı aşiretten olan Drejanlılar, Yavuz Selim'in Doğu Anadolu'daki hakimiyetinden sonra Fırat havzasına yerleşirler. Özellike Safevi tehlikesine karşı konuşlanan aşiretlerden birisi olarak Urfa, Diyarbakır, Adıyaman, Sivas, Malatya ve Haymana arasında yer değiştirirler.

Günümüzde Drejan aşireti'nin çoğunluğu, Malatya merkezi ile ilçeleri olan Yazıhan, Hekimhan, Pötürge ve Arguvan başta olmak üzere civar illerden Sivas, Elazığ ve Adıyaman'da yaşamaktadırlar.

Drejanlılar halen yarı göçebe olarak yaz aylarında Yama Dağları'na yaylaya çıkmaktadırlar.

Ehli Sünnet Vel Cemaat İtikadına tabi olan Drejanlılar, Şafii fıkhına tabi olan Güney Kürtlerinin aksine, Hanefi fıkhına tabidirler.

Yakın döneme kadar ağalık kurumunun görülmekte olduğu aşiretin bilinen son ağası Hasan Ağa'dır. Genel anlamda Dırejan aşiretindeki ağalık kurumu toprağa dayalı ağalık geleneğinden ayrılmaktadır. Boylar federasyonu olarak değerlendirilelebilecek olan Dirêjan aşiretinde ağalar, zenginliklerinden çok asalet ve cesaretleriyle öne çıkmışlardır. Çok yiğit ve cesur olan insanları haksızlıkları kabul etmiyen aşiret olarak çevre aşiretler tarafindan saygınlıkları vardır. Türkiye'nin en büyük aşiretlerinden biri olan ve 800 000 kadar nüfusa sahip olan Direjan 89 köy ve mezrada oluşmuştur.

Aşiretin, Malatya'nın ilçelerinden olan Yazıhan, Hekimhan ve Arguvan dolaylarındaki başlıca köyleri şunlardır.

A. ŞATIROĞULLARI KÖYLERİ
1. Horumhan 2. Dikili 3. Çimlik 4. Kale 5. Dikenli 6. Karaşatır (Boztepe) 7. Çoban Yusuf 8. Karslılar 9. Midamoğulları 10. Atmangöl 11. Akyazı 12. Kömüşhan 13. Hırın 14. Ordu Çayırı 15. Halencek

B. BİRMUK KÖYLERİ
1. Taş Oluk 2. Yeniköy 3. Durucasu 4. Ambarcık/Şavkı Çiftliği 5. Boyaca 6. Kaymak 7.Eski Malatya (Dirêjan Evleri)

C. ZEYNAN KÖYLER
1. Kurdu 2. Kutan 3. Harmandalı 4. Karapınar 5. Dereyurt

D. GÖVÜK KÖYLER (KUREŞLER)
1. Alıklar 2. Kuruçay 3. Sımolar 4. Yazıhan (Aşağı Mahalle) 5. Hamidiye 6. Pirinçli 7. Hakkolar (Boş) 8. Cehennem (Boş) 9. Boyaca

E. DİĞER KÖYLER
1. Sürür 2. Tomolar 3. Haraba (Mısır Dere-Alholar) 4. Sacayağı 5. Gürükbekir

Merhum Muhsin Şavata'nın Yaptığı Uzun çalışmalar sonucu yazdığı ve Drejan filminde anlatılan tarihçeye göre; "Drejan’lılar; Hazreti İsa’dan 3000 sene önce Güneydoğu Anadolu, İran, Azerbaycan, Suriye, Irak. Mezopotamya’dan Haddi, Küsi, Duri, Nehari, Kurti, Metani, Elan, Orarto, Eti ve Med Devletlerini Kuran Lohorto kavmindendirler. Hz. İsa’dan sonra 748 senesinde Ebu Müslim-i Horasanî tarafından Horasan’kaldırılarak 24 Aşiret göçebe koyuncu, çadırcı olarak batıya Kerkük – Erbil’e göç ettirilirler. Ebu Müslim bu Aşiretlerin kuvvetleri ile Emevi’leri o sene devirir Abbasioğullarını başa geçirir. 754 senesi Abbasilerin 2. Halifesi Cafer-i Mansur hile ile Ebu Müslimi evine davet edip öldürtür. Bu haksızlığa karşı 24 Aşiret boyu kendi Aşiretlerinden olan Ebu Müslim’in intikamını almak için Abbasilerin üzerine yürür, Abbasilerle 3 ay cenk’e tutuşurlar. Kendilerinden güçlü olan Abbasioğlulları karşısında gerileyip aynı yılın kış aylarında göç edip Halep, Urfa, Malatya taraflarına gelirler. 1164 senesine kadar bu yörelerde göçebe koyuncu, çadırcı olarak yaz ayları yüksek yaylalarda kış aylarında enginlere iner Fırat nehri kenarlarında Hama, Hamık, Maraş Altı obası gibi kışlaklarda kalırlar. 1164 senesinin sonbaharında Drejan Aşireti ile Canbegan, Celikhan, Delihan, Molikan, Galegan, Xareçulyan, Mamsoran, Birdosan, Narmikan, Sinan Aşiretleri Adana’da Veli Polat Ramazanoğullarının üzerine akın edip yaptıkları harplerle onları mağlup ederler. Adana’ya, Ceyhan’a tüm Çukurova’ya yerleşip çadırlarını kurup kalırlar. 1165 baharında Çukurova’nın çok sıcak olduğunu gören aşiretler Çukurovada duramayıp Konya, Kayseri, Kırşehir, Ankara, Haymana, Polatlı taraflarına göçerler. Osmanlı padişahı Yavuz Sultan Selim Müslümanlar arasında çıkan mezhep kavgaları sırasında İran’da Şah İsmail’in Osmanlı Devletinin içine Şii Mezhebini yaymak istemesi üzerine kendi halklarının arasında Hanefi, Şafi Mezheplerini yayar ve 1516 senesinde Hanefi olan bu 12 Aşiret Boyunu Ankara’dan, Kırşehir’den, Konya’dan kaldırıp Doğuda Şah İsmail’e ve Şii Mezhebine karşı koymak için; Malatya, Elaziz, Bingöl, Karaköse, Van’daki Lohorto Aşiretlerinin içine yerleştirir. 1516 senesinden beri Drejan Aşireti’nin 50 – 60 Köyü Malatya’da, 2 Köyü Sivas – Kangal’da bulunmaktadır. Drejan Aşireti’nin 7 – 8 Bin hanelik nüfusa sahip olduğu tahmin edilmektedir." Yaklaşık İki Yüz Bin Nufus İle Türkiyenin En Büyük Aşireti Olarak Bilinen Drejan Aşiret'inin Ülke Dışındada Birçok Vatandaşı Vardır.